Trong thực tiễn đời sống xã hội, không ít trường hợp kết hôn không đúng quy định pháp luật và sau đó bị Tòa án tuyên hủy. Khi đó, việc phân chia tài sản giữa hai bên trở thành vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết rõ ràng về quy định pháp luật để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
Khung pháp lý về hủy kết hôn trái pháp luật
Theo Điều 12 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, khi một cuộc hôn nhân bị Tòa án tuyên hủy do vi phạm các điều kiện kết hôn theo pháp luật, hai bên phải chấm dứt ngay quan hệ vợ chồng. Quyết định này không chỉ chấm dứt mối quan hệ hôn nhân mà còn kéo theo nhiều hệ quả pháp lý quan trọng.
Về mặt pháp lý, việc hủy kết hôn tạo ra những hệ quả tương tự như ly hôn, đặc biệt trong việc xác định quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con cái. Tuy nhiên, vấn đề phức tạp nhất thường là việc giải quyết tài sản chung đã hình thành trong quá trình hai bên sống chung.
Nguyên tắc phân chia tài sản
Ưu tiên thỏa thuận của các bên
Điều 16 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định rõ: đối với những trường hợp nam và nữ sống chung với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn hoặc kết hôn trái pháp luật, các vấn đề liên quan đến tài sản sẽ được giải quyết theo thỏa thuận giữa các bên.
Điều này có nghĩa là pháp luật khuyến khích hai bên tự thỏa thuận với nhau về cách thức phân chia tài sản một cách hợp lý, công bằng. Thỏa thuận này có thể được thực hiện bằng văn bản hoặc bằng miệng, tuy nhiên việc lập văn bản sẽ giúp tránh những tranh chấp không đâu về sau.
Áp dụng quy định dân sự khi không có thỏa thuận
Trong trường hợp hai bên không thể đạt được thỏa thuận, hoặc thỏa thuận không rõ ràng, việc phân chia tài sản sẽ được thực hiện theo quy định của Bộ luật Dân sự và các quy định pháp luật có liên quan.
Theo nguyên tắc này, tài sản được tích lũy trong thời gian hai bên sống chung sẽ được coi là tài sản chung và được phân chia một cách công bằng, tương tự như việc phân chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn.
Những điểm đặc biệt trong phân chia tài sản
Bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và con cái
Pháp luật đặc biệt chú trọng đến việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con cái trong quá trình giải quyết tài sản. Điều này thể hiện tinh thần nhân văn của pháp luật Việt Nam, đảm bảo những người yếu thế không bị thiệt thòi.
Công nhận giá trị lao động nội trợ
Một điểm tiến bộ trong quy định hiện tại là việc công nhận những đóng góp như công việc nội trợ hoặc các hoạt động duy trì đời sống chung như một dạng lao động có thu nhập khi phân chia tài sản. Điều này đảm bảo rằng người chủ yếu làm công việc gia đình, thường là phụ nữ, không bị bỏ qua trong việc phân chia tài sản chung.
Xử lý tài sản được tặng, cho
Đối với tài sản được tặng, cho trong thời gian hai bên sống chung – bao gồm cả những món quà từ cha mẹ hoặc người thân của hai bên – việc phân chia sẽ được xem xét dựa trên nhiều yếu tố:
- Mục đích sử dụng ban đầu của tài sản
- Thỏa thuận hoặc ý định của người tặng
- Chứng cứ chứng minh quyền sở hữu riêng
- Vai trò của tài sản trong đời sống chung của hai bên
Thực tiễn áp dụng và khuyến nghị
Đối với các cặp đôi
Để tránh những tranh chấp không đáng có, các cặp đôi nên:
- Lập thỏa thuận rõ ràng về tài sản ngay từ đầu
- Giữ lại các chứng từ, giấy tờ liên quan đến tài sản
- Trao đổi thẳng thắn về tài chính trong quá trình sống chung
- Tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình
Đối với cơ quan xét xử
Trong quá trình giải quyết, các cơ quan có thẩm quyền cần:
- Xem xét toàn diện các chứng cứ và tài liệu liên quan
- Đảm bảo nguyên tắc công bằng cho tất cả các bên
- Ưu tiên bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và trẻ em
- Tìm hiểu kỹ hoàn cảnh cụ thể của từng vụ việc
Việc phân chia tài sản khi hôn nhân bị hủy do trái pháp luật là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ cả hai bên và cơ quan có thẩm quyền. Pháp luật hiện tại đã tạo ra khung khổ pháp lý khá toàn diện, ưu tiên thỏa thuận tự nguyện giữa các bên và đảm bảo nguyên tắc công bằng khi cần thiết.
Tuy nhiên, để tránh những rắc rối không đáng có, việc hiểu rõ và tuân thủ các quy định pháp luật về hôn nhân ngay từ đầu vẫn là điều quan trọng nhất. Đồng thời, việc có sự tư vấn của các chuyên gia pháp lý khi gặp phải tình huống này cũng sẽ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả các bên liên quan.
LVE – Viện Hỗ Trợ Pháp Luật và Kinh Tế
