Ngày 19/02/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15 (sau đây gọi tắt là Luật 2025). Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/04/2025 và thay thế Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015. Luật 2025 được kỳ vọng sẽ tạo ra những thay đổi tích cực trong việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật, góp phần hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
So sánh Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 với luật trước đó
Luật 2025 đã được sửa đổi đáng kể so với Luật năm 2015. Cụ thể, Luật 2025 chỉ còn 9 chương và 72 điều, giảm 8 chương và 101 điều so với Luật năm 2015 (tương ứng với 53% số chương và 58,4% số điều). Số lượng loại văn bản quy phạm pháp luật cũng giảm từ 25 xuống còn 24. Sự tinh gọn này thể hiện rõ quan điểm chỉ đạo của Đảng về việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, theo hướng luật chỉ quy định những vấn đề chung, thuộc thẩm quyền của Quốc hội, đồng thời bỏ tư duy “không quản được thì cấm” để tạo ra một môi trường pháp lý thông thoáng và thuận lợi hơn.
Những điểm mới quan trọng trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025
Luật 2025 đã thể chế hóa đầy đủ sự lãnh đạo của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương. Cụ thể, Luật quy định nguyên tắc xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật là bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đồng thời, Luật cũng quy định rõ cơ quan có thẩm quyền của Đảng cho ý kiến về định hướng lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội, cho ý kiến về dự thảo văn bản và việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong trường hợp đặc biệt.
Đơn giản hóa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật
Luật 2025 đã đơn giản hóa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, bỏ thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp xã. Đồng thời, Luật bổ sung một hình thức văn bản quy phạm pháp luật mới do Chính phủ ban hành là nghị quyết, cho phép Chính phủ giải quyết các vấn đề cấp bách, quan trọng phát sinh từ thực tiễn.
Đổi mới việc lập Chương trình lập pháp
Luật 2025 đổi mới mạnh mẽ việc lập Chương trình lập pháp hằng năm với tính chất linh hoạt cao. Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định Chương trình lập pháp hằng năm trên cơ sở tờ trình đề xuất của chủ thể có thẩm quyền trình thay vì phải xây dựng hồ sơ đề nghị như trước đây. Điều này giúp khắc phục tính hình thức, đồng thời xác định rõ thẩm quyền của Chính phủ quyết định chính sách trong quy trình xây dựng luật, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua luật.
Bổ sung hình thức lấy ý kiến tham vấn chính sách
Luật 2025 bổ sung hình thức lấy ý kiến là tham vấn chính sách trong quá trình xây dựng chính sách dự án luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Hình thức này giúp khắc phục những hạn chế trong quy trình xây dựng pháp luật hiện nay, đặc biệt là việc lập đề nghị xây dựng chính sách chưa được quan tâm đúng mức, chính sách được đề ra còn chung chung.
Nâng cao trách nhiệm của cơ quan trình trong xây dựng luật
Luật 2025 quy định cơ quan trình chịu trách nhiệm đến cùng trong xây dựng luật. Cơ quan trình chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, chịu trách nhiệm cho đến khi dự án được thông qua hoặc ký ban hành. Điều này bảo đảm tính liên tục trong suốt quá trình xây dựng luật và nâng cao trách nhiệm của cơ quan trình.
Ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong xây dựng văn bản
Luật 2025 có những nội dung mới về ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong xây dựng văn bản. Việc này giúp nâng cao hiệu quả công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận pháp luật.
Quy định rõ trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thủ tục rút gọn
Luật 2025 quy định rõ trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thủ tục rút gọn. Theo đó, trong trường hợp đặc biệt, để kịp thời giải quyết những vấn đề cấp bách, quan trọng, phát sinh từ thực tiễn, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thủ tục rút gọn. Việc rút gọn này áp dụng đối với một số quy định về thời hạn, lấy ý kiến, xin ý kiến, thẩm định, thống nhất về nội dung, trình tự, thủ tục trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Ngôn ngữ trong văn bản quy phạm pháp luật
Luật 2025 quy định rõ ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản quy phạm pháp luật là tiếng Việt, bảo đảm chính xác, phổ thông, thống nhất, diễn đạt rõ ràng, dễ hiểu. Văn bản quy phạm pháp luật có thể được bố cục theo phần, chương, mục, tiểu mục, điều, khoản, điểm; phần, chương, mục, tiểu mục, điều phải có tên. Việc quy định rõ ràng về ngôn ngữ sử dụng giúp văn bản quy phạm pháp luật dễ tiếp cận và áp dụng trong thực tiễn.
Tác động của những điểm mới trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025
Những điểm mới trong Luật 2025 được kỳ vọng sẽ mang lại những tác động tích cực sau:
Nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật: Việc đổi mới quy trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm cả quy định về thủ tục rút gọn, sẽ giúp nâng cao chất lượng, tính khả thi và hiệu quả của văn bản.
Tăng cường tính thống nhất trong hệ thống pháp luật: Việc thể chế hóa sự lãnh đạo của Đảng, đơn giản hóa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sẽ góp phần tăng cường tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Góp phần hoàn thiện Nhà nước pháp quyền: Luật 2025 là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, quyền làm chủ của nhân dân và sự quản lý thống nhất của Nhà nước.
Thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia: Việc ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong xây dựng văn bản sẽ góp phần thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.
Nâng cao trách nhiệm giải trình: Luật 2025 quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Người đứng đầu sẽ phải chịu trách nhiệm trực tiếp khi để xảy ra tình trạng chậm tiến độ trình hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trái pháp luật. Điều này giúp nâng cao trách nhiệm giải trình và thúc đẩy việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đúng quy định.
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 với nhiều điểm mới quan trọng được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá trong công tác xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc nắm bắt và hiểu rõ những điểm mới này có ý nghĩa quan trọng đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan, góp phần vào việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Luật 2025 không chỉ đơn thuần là việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp lý mà còn thể hiện sự đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, hướng tới sự hiệu quả, minh bạch và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới
